Read in English
De Jonge Akademie maakt graag haar standpunt kenbaar over het gebruik van vreemde talen in het hoger onderwijs en de impact daarvan op de internationalisering van de Nederlandse wetenschap. Kort gezegd, wij onderstrepen dat kwalitatief hoogstaande wetenschap niet kan bestaan zonder internationale uitwisseling van kennis, wetenschappers en studenten. Bovendien ziet De Jonge Akademie taal als een ongeschikt en inefficiënt middel om de instroom van internationale studenten in het hoger onderwijs te beheersen. Wel benadrukken we het belang van een zorgvuldige afweging van onderwijstaal met het oog op de kwaliteit, inclusiviteit en toegankelijkheid van het hoger onderwijs.
Op 14 juli 2023 heeft het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap het wetsvoorstel ‘Internationalisering in Balans’ gepresenteerd. Dit wetsvoorstel is bedoeld om de sterke toename van het aantal internationale studenten in het hoger onderwijs aan te pakken. Het ministerie stelt dat deze toename heeft geleid tot een hoge werkdruk voor docenten, waardoor de onderwijskwaliteit onder druk komt te staan, en daarnaast ook tot een verdere toename van de woningnood.
De voorgestelde maatregelen om dit probleem aan te pakken omvatten strengere regels en de eis dat niet-Nederlandstalige opleidingen vooraf door het ministerie moeten worden goedgekeurd. Bij diverse opleidingen zouden deze maatregelen kunnen leiden tot een verschuiving van de onderwijstaal van het Engels (of een andere vreemde taal) naar het Nederlands.
Het wetsvoorstel biedt hogeronderwijsinstellingen de flexibiliteit om in bepaalde onderwijsprogramma's toch een vreemde taal te gebruiken als instructietaal, mits daar een goede reden voor is. De criteria om die goedkeuring te krijgen zijn echter onduidelijk en moeilijk te definiëren, wat in de academische gemeenschap tot onzekerheid leidt. Deze flexibiliteit biedt weliswaar kansen, maar heeft ook als risico dat het gebruik van vreemde talen in het hoger onderwijs sterk wordt beperkt. Het beleid van het nieuwe kabinet zal een centrale rol spelen in het bevorderen of juist inperken van het internationale profiel van ons hoger onderwijs.
De Jonge Akademie is van mening dat taal een ongeschikt en inefficiënt instrument is om eventuele problemen rond het groeiende aantal internationale studenten aan te pakken. In de discussie zou de prioriteit moeten liggen bij een hoge kwaliteit van het onderwijs, en moet daarnaast rekening worden gehouden met de impact van de taal op inclusiviteit en diversiteit – zowel voor Nederlandse als voor niet-Nederlandse studenten en docenten. Wij zijn met name bezorgd dat toon van de huidige discussie nadelig zal uitpakken voor een noodzakelijke inclusieve en diverse omgeving binnen onze instellingen. Daarnaast maken wij ons zorgen over hoe dit debat overkomt op internationale collega's die een onmisbare bijdrage leveren aan onze samenleving en zich daarom juist zeer welkom en gewaardeerd zouden moeten voelen binnen onze instellingen.
De huidige discussie is sterk gepolitiseerd en gepolariseerd, waarbij internationalisering vaak wordt neergezet als een ‘zero-sum game’ die ten koste zou gaan van de positie van Nederlandse studenten en voor het maatschappelijk welzijn in Nederland. Internationalisering is echter een essentiële pijler van de wetenschap: een fundament voor universiteiten bij hun onderzoek naar wereldwijde problemen via interdisciplinaire samenwerking en uitwisselingen. Onze internationale oriëntatie is een voorwaarde voor het aantrekken en vasthouden van internationaal talent en het bevorderen van de mobiliteit van Nederlandse studenten en wetenschappers over de hele wereld. Een cruciaal punt is dat de internationalisering in ons hoger onderwijs gunstig is geweest voor de sociale en economische welvaart in Nederland. Tal van sectoren in onze samenleving zijn sterk afhankelijk van het internationale talent dat aan onze instellingen heeft gestudeerd of daar momenteel werkzaam is.
De Jonge Akademie vindt dat bij de uitvoering van het wetsvoorstel ‘Internationalisering in balans’ moet worden erkend dat internationalisering een essentiële rol speelt in de Nederlandse wetenschap en de maatschappij. Ook moet rekening worden gehouden met het feit dat buitenlandse collega's een groot deel – en soms de meerderheid – vormen van het onderwijs- en onderzoekspersoneel, en dat velen van hen deze beide taken vervullen. Velen van hen zijn aangenomen binnen internationale programma's en hebben daardoor nooit de aanmoediging en middelen gekregen om goed genoeg Nederlands te leren om daarin les te geven. Voorschriften met betrekking tot de onderwijstaal zullen daarom een impact hebben op de samenstelling van het personeelsbestand, inclusief onderzoekers. Een verschuiving naar Nederlandstalige onderwijsprogramma's bij instellingen met een sterk internationaal profiel kan betekenen dat de expertise van internationaal personeel wegvalt en dat de werkdruk van Nederlandstalige collega's fors toeneemt.
Op korte termijn zal De Jonge Akademie in gesprek gaan met betrokken partijen, waaronder het komende kabinet, om te waarborgen dat kwaliteit en toegankelijkheid vooropstaan bij de keuze van de onderwijstaal door instellingen in het hoger onderwijs. Van belang hierbij is dat we het internationale profiel van de wetenschap onvoorwaardelijk zullen steunen en beschermen en dat we ons zullen verzetten tegen politiek gemotiveerde bedreigingen daarvan.